Niedomoga lutealna, nazywana również niewydolnością ciałka żółtego, może być jedną z przyczyn niepłodności lub nawracających poronień. Zaburzenie występuje wtedy, gdy ciałko żółte nie wydziela wystarczającej ilości progesteronu lub produkuje go zbyt krótko. Sprawdź, jakie objawy wskazują na niedomogę fazy lutealnej i jak wygląda leczenie!

Niedomoga lutealna – przyczyny

Niewydolność ciałka żółtego może być związana z zaburzoną pracą podwzgórza lub podwyższonym poziomem prolaktyny. Należy podkreślić, że LH (lutropina, hormon luteinizujący), wydzielany przez przysadkę mózgową, pobudza jajniki do produkcji progesteronu i estradiolu. Badanie poziomu LH odgrywa ważną rolę w diagnostyce niepłodności. Niekiedy zaburzenia ciałka żółtego wynikają z chorób jajników i nieprawidłowego dojrzewania pęcherzyka jajnikowego w I fazie cyklu. Czasami przyczyny można upatrywać w niedoczynności tarczycy, a co za tym idzie wysokim poziomie TSH.

Jakie są objawy niewydolności ciałka żółtego?

Faza lutealna zwykle trwa 10-12 dni, właśnie tyle czasu potrzebne jest do prawidłowego zagnieżdżenia się zarodka w śluzówce macicy. Zaburzenia hormonalne, polegające na niedoborze progesteronu, mogą uniemożliwić zapłodnienie lub prowadzić do powtarzających się poronień na wczesnym etapie ciąży.

Zastanawiasz się, jak rozpoznać objawy niedomogi lutealnej?

Wśród najczęstszych objawów znajdziemy:

●    plamienie przed miesiączką,

●    nasilone objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS),

●    wydłużone lub skrócone cykle menstruacyjne,

●    mastopatia (łagodne zmiany włóknisto-torbielowate w piersiach),

●    skąpe miesiączki,

●    obrzęk i tkliwość piersi.

Jak rozpoznać niewydolność ciałka żółtego?

Diagnostyka niedomogi lutealnej wymaga wykonania kilku badań. Przede wszystkim należy trzykrotnie oznaczyć poziom stężenia progesteronu w 7-8 dniu po owulacji. O prawidłowej czynności ciałka żółtego świadczy wynik wynoszący co najmniej 10 ng/ml, natomiast stężenie hormonu poniżej 3 ng/ml wskazuje na brak owulacji. Progesteron jest wytwarzany pulsacyjnie, a jego poziom może zmienić się pomiędzy kolejnymi oznaczeniami nawet o 50%. W przypadku niskiego poziomu hormonu należy jeszcze dwukrotnie sprawdzić jego stężenie w czasie fazy lutealnej jednego cyklu, a następnie obliczyć średnią arytmetyczną. Można również dodać trzy wyniki, suma powinna przekraczać 40 ng/ml. Warto powtórzyć badanie w dwóch kolejnych cyklach, najlepiej o tej samej porze.

Pacjentka powinna również sprawdzać temperaturę ciała, po przynajmniej 6-godzinnym odpoczynku, zaraz po owulacji. Jeśli progesteron jest prawidłowy, temperatura powinna wzrastać przez 2-3 dni po jajeczkowaniu, a następnie utrzymywać się przez 6 dni.

Oprócz wspomnianego wcześniej hormonu luteinizującego, należy również sprawdzić poziom TSH i prolaktyny. Poza tym wykonuje się biopsję endometrium (błony śluzowej macicy) podczas histeroskopii, zazwyczaj w 24-26 dniu cyklu. Wspomniane badania pozwala stwierdzić, czy endometrium jest odporne na działanie progesteronu.

Jak wygląda leczenie niedomogi lutealnej?

Leczenie niewydolności uzależnione jest od przyczyny dysfunkcji ciałka żółtego. Jeśli źródło problemów tkwi w nieprawidłowej czynności podwzgórza, specjalista zaleci przyjmowanie cytrynianu klomifenu. Lek wzbudza wzrost i dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych. Badania wykazały, że cytrynian klomifenu pobudza rozwój jednego lub kilku pęcherzyków dominujących. W sytuacji, gdy pacjentka nie zareaguje na lek, może przyjmować menotropinę (gonadotropinę menopauzalną). Preparat stymuluje wzrost pęcherzyków jajnikowych.

Aby pobudzić ciałko żółte do wydzielania progesteronu, można wdrożyć terapię hcg (ludzką gonadotropiną kosmówkową). W hiperprolaktynemii, czy podwyższonym poziomie prolaktyny we krwi, stosuje się natomiast bromokryptynę. Pozwala ona na unormowanie procesu owulacji. Pacjentki z niedoczynnością tarczycy poddaje się terapii hormonalnej. Jeśli wykryto guza przysadki, zaleca się farmakoterapię lub leczenie chirurgiczne.

W niektórych przypadkach nie można ustalić przyczyny niedomogi lutealnej, wówczas podaje się preparaty podwyższające poziom progesteronu. Suplementację wdraża się w cyklu starania o dziecko, czasami nawet wcześniej. Preparat progesterony stosuje się od 14 do 28 dnia cyklu. Przy niewydolności ciałka żółtego niejednokrotnie stosuje się techniki wspomaganego rozrodu, takie jak inseminacja domaciczna i in vitro, dzięki czemu prawdopodobieństwo zajścia w ciążę wzrasta.

Źródła:
1. Romuald Dębski, „Endokrynologia ginekologiczna - najczęstsze problemy”, wyd.1, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2018,
2. Piotr Laudański, „Niepłodność - najczęstsze problemy”, wyd.1, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2018,
3. https://klinikabocian.pl/wiedza/artykul/niewydolnosc-cialka-zoltego-i-trudnosci-z-zajsciem-w-ciaze  [dostęp 03.02.2023]
4. https://dimedic.eu/pl/wiedza/niedomoga-lutealna-cialka-zoltego-objawy-a-ciaza  [dostęp 03.02.2023]
5. https://wylecz.to/ginekologia/niewydolnosc-cialka-zoltego/  [dostęp 03.02.2023]
6. https://plodnosc.pl/plamienia-przed-miesiaczka-i-niedomoga-lutealna-oto-przyczyny-nieplodnosci/  [dostęp 03.02.2023]
7. https://www.forumginekologiczne.pl/porada/faza-lutealna-przyczyny-objawy-diagnoza-leczenie/3286  [dostęp 03.02.2023]
8. https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/choroby-kobiece/niewydolnosc-cialka-zoltego-przyczyny-objawy-leczenie-aa-Dx5P-cAVz-aK1E.html  [dostęp 03.02.2023]
Zdjęcie: canva